Plastik atıkları temizlenebilir mi?

Tek kullanımlık plastik ürünlerin hızla artan üretimi, dünyanın bunlarla başa çıkma kabiliyetini aştığından, plastik kirliliği en acil çevre sorunlarından biri haline geldi. Plastik kirliliği en çok, çöp toplama sistemlerinin genellikle yetersiz olduğu veya hiç olmadığı gelişmekte olan Asya ve Afrika ülkelerinde görülmektedir. Ancak gelişmiş dünya, özellikle geri dönüşüm oranlarının düşük olduğu ülkelerde , atılan plastikleri uygun şekilde toplamakta da sorun yaşıyor. Plastik çöp o kadar yaygın hale geldi ki, Birleşmiş Milletler tarafından müzakere edilen küresel bir anlaşma yazma çabalarına yol açtı.

 Bu nasıl oldu?

Fosil yakıtlardan yapılan plastikler bir asırdan biraz daha eski. İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra binlerce yeni plastik ürünün üretimi ve geliştirilmesi hızlanmış, bu nedenle modern çağ, plastiksiz yaşamın tanınmaz hale geldiği modern çağa dönüşmüştür. Plastikler, hayat kurtaran cihazlarla tıpta devrim yarattı, uzay yolculuğunu mümkün kıldı, arabaları ve jetleri hafifleterek yakıt ve kirlilikten tasarruf sağladı ve kasklar, kuluçka makineleri ve temiz içme suyu ekipmanlarıyla hayat kurtardı.

Bununla birlikte, plastiğin sunduğu kolaylıklar, malzemenin karanlık tarafını ortaya çıkaran, kullanılıp atılan bir kültüre yol açtı: bugün, tek kullanımlık plastikler, her yıl üretilen plastiğin yüzde 40’ını oluşturuyor. Plastik poşetler ve gıda ambalajları gibi bu ürünlerin birçoğunun ömrü sadece dakikalar ile saatler arasında değişir, ancak çevrede yüzlerce yıl kalabilirler.

Rakamlarla bazı önemli gerçekler:

• Şimdiye kadar üretilen tüm plastiklerin yarısı son 15 yılda yapılmıştır.
• Üretim, 1950’de 2,3 milyon tondan 2015’e kadar 448 milyon tona yükselerek katlanarak arttı. Üretimin 2050 yılına kadar iki katına çıkması bekleniyor.
• Her yıl yaklaşık 8 milyon ton plastik atık, kıyı ülkelerinden okyanuslara kaçıyor. Bu, dünyanın dört bir yanındaki kıyı şeridinin her bir ayağına çöp dolu beş çöp torbası koymaya eşdeğerdir.
• Plastikler genellikle onları daha güçlü, daha esnek ve dayanıklı hale getiren katkı maddeleri içerir. Ancak bu katkı maddelerinin birçoğu, çöp olduklarında ürünlerin ömrünü uzatabilir ve bazı tahminlere göre bozulma süresi en az 400 yıl kadardır.

Plastikler dünyada nasıl hareket ediyor?

Okyanuslardaki plastik çöplerin çoğu, Dünya’nın son lavabosu, karadan akıyor. Çöpler, aynı zamanda, aşağı yönde hareket ettikçe daha fazla çöp toplayan, konveyör bant görevi gören büyük nehirler tarafından da denize taşınır. Denize girdikten sonra, plastik çöplerin çoğu kıyı sularında kalır. Ancak bir kez okyanus akıntılarına kapıldığında, dünyanın her yerine taşınabilir.

On Henderson Island, yarım Şili ve Yeni Zelanda arasında izole Pitcairn Grubunda ıssız bir mercan, bilim adamları Rusya, ABD, Avrupa, Güney Amerika, Japonya ve Çin’den plastik ürün bulunamadı. Dairesel bir okyanus akıntısı olan Güney Pasifik girdabı tarafından Güney Pasifik’e taşındılar.

Mikroplastikler:

Denize girdikten sonra, güneş ışığı, rüzgar ve dalga hareketi plastik atıkları, genellikle bir inçin beşte birinden daha az küçük parçacıklara ayırır. Bu sözde mikroplastikler su sütunu boyunca yayılmıştır ve en yüksek zirve olan Everest Dağı’ndan en derin çukur olan Mariana Çukur’una kadar dünyanın her köşesinde bulunmuştur .

Mikroplastikler giderek daha küçük parçalara ayrılıyor. Bu arada, belediye içme suyu sistemlerinde ve havada sürüklenen plastik mikrofiberler bulundu .

Yaban hayatına zarar:

Kuşlardan balıklara ve diğer deniz organizmalarına kadar her yıl milyonlarca hayvan plastikler tarafından öldürülüyor. Nesli tükenmekte olanlar da dahil olmak üzere yaklaşık 700 türün plastiklerden etkilendiği biliniyor.

Hayvanlara verilen ölümlerin çoğu, dolaşma veya açlıktan kaynaklanmaktadır. Foklar, balinalar, kaplumbağalar ve diğer hayvanlar, terk edilmiş olta takımları veya atılan altılı yüzükler tarafından boğulur. Yemek tabaklarımıza konulacak balık, karides ve midye de dahil olmak üzere 100’den fazla su türünde mikroplastik bulunmuştur. Çoğu durumda, bu küçük parçalar sindirim sisteminden geçer ve sonuçsuz olarak dışarı atılır. Ancak plastiklerin sindirim yollarını tıkadığı veya organları deldiği ve ölüme neden olduğu da bulundu. Plastiklerle dolu mideler yemek yeme isteğini azaltarak açlığa neden olur.

Plastikler filler, sırtlanlar, zebralar, kaplanlar, develer, sığırlar ve diğer büyük memeliler dahil olmak üzere karada yaşayan hayvanlar tarafından tüketildi ve bazı durumlarda ölüme neden oldu.

Testler ayrıca karaciğer ve hücre hasarını ve üreme sistemlerinde bozulmaları doğrulayarak istiridye gibi bazı türlerin daha az yumurta üretmesine neden oldu. Yeni araştırmalar, larva balıklarının yaşamın ilk günlerinde nanolifleri yediğini ve plastiklerin balık popülasyonları üzerindeki etkileri hakkında yeni sorular ortaya çıkardığını gösteriyor.

Plastik atıklarını durdurmak:

Okyanusa girdikten sonra plastik atıkları geri almak imkansız değilse de zordur. Maryland’in Baltimore Limanı’ndaki bir çöp önleyici olan Mr. Trash Whell gibi mekanik sistemler, iç sulardan köpük kaplar ve yiyecek kapları gibi büyük plastik parçaları toplamada etkili olabilir. Ancak plastikler bir kez mikroplastiklere dönüştüğünde ve açık okyanusta su sütunu boyunca sürüklendiğinde, geri kazanılmaları neredeyse imkansızdır.

National Geographic Society de dahil olmak üzere birçok bilim insanı ve çevreci, çözümün plastik atıkların nehirlere ve denizlere karışmasını önlemek olduğunu söylüyor. Bu, geliştirilmiş atık yönetim sistemleri ve geri dönüşüm, tek kullanımlık ambalajların kısa ömrünü hesaba katan daha iyi ürün tasarımı ve gereksiz tek kullanımlık plastiklerin üretiminde azalma ile gerçekleştirilebilir.